Konflikty między rodzeństwem
W każdej rodzinie, w której jest więcej niż jedno dziecko pojawiają się sytuacje niepokojące rodzica – sprzeczki, kłótnie, rywalizacja o zainteresowanie i zabawki. Rodzice często słyszą „a on/ona….. , to nie moja wina, to przez niego, ona pierwsza zaczęła” itp.
Spory pomiędzy dziećmi mogą wydawać nam się błahe, nieracjonalne. Jednak to co nieistotne dla jednej osoby, może być ważne dla innej. Często zarzewiem bywa różnica zdań lub konflikt interesów – jedno dziecko zabiera drugiemu zabawki, nie oddaje pożyczonych rzeczy, zjada słodycze lub chce w tym samym czasie oglądać inną bajkę w telewizji itd. Przyczyn zatem jest bardzo wiele i dorośli nie zawsze są w stanie je przewidzieć. To jak konflikt się potoczy, zależy od wieku i temperamentu dzieci, wychowania i przykładu jaki dają rodzice. Znaczenie może mieć również samopoczucie dzieci.
Rodzice muszą pamiętać, że kłótnie między dziećmi uczą dążenia do realizacji swoich planów, radzenia sobie z niepowodzeniem, wypracowywania kompromisu. Są to umiejętności bardzo ważne w życiu społecznym. Zbyt wczesna ingerencja rodziców w kłótnie między dziećmi nie pozwala na ukształtowanie się tych mechanizmów. Zdarza się, że rodzice swoim zachowaniem nieświadomie podsycają konflikt, czasem rozwiązują go za dzieci, co w pewnym sensie upośledza umiejętności społeczne ich pociech. Nie każda kłótnia między dziećmi wymaga interwencji rodziców.
Do konfliktu może dojść gdy: jedno z dzieci czuje się pozbawione zainteresowania i miłości rodziców (zwłaszcza, gdy mają oni mało czasu dla swych pociech); dziecko odczuwa zazdrość o uzdolnienia brata czy siostry, ale również o ubrania, zabawki, jedzenie, przestrzeń lub terytorium; dzieci są zazdrosne, gdy doświadczają nierównego traktowania (np. obserwują przywileje posiadane przez młodsze lub starsze rodzeństwo); jedno z dzieci coś rozczarowało (w przedszkolu, szkole, w kontaktach z nauczycielami lub rówieśnikami), a frustracji z tego powodu nie ośmiela się wyładować na nikim innym poza rodzeństwem; dziecko się nudzi, gdyż dzieci w wieku przedszkolnym potrzebują jeszcze pomocy dorosłych w organizowaniu czasu wolnego.
Najwięcej rywalizacji obserwuje się u rodzeństw tej samej płci, w zbliżonym wieku, co nie oznacza, ale jest to reguła. Jeżeli konflikt między rodzeństwem nie zagraża bezpieczeństwu, widać, że dzieci się szanują, nie ma powodu do obaw. Jeśli jednak te granice są przekraczane, należy zareagować, gdyż długotrwałe napięcie między rodzeństwem niekorzystnie wpływa na relacje i więź, może się nawet przenieść na wiek dorosły, a także psuje atmosferę w rodzinie.
Warto, by rodzice pamiętali, że starsze dziecko wcale nie musi z racji wieku ciągle ustępować młodszemu. Jeżeli dzieci proszą o pomoc w rozwiązaniu konfliktu, to znaczy na ogół, że już wyczerpały pomysły na jego zakończenie. Nie wolno umniejszać rangi problemów – dla dzieci ich problem to nie jest bzdura. Niedopuszczalne jest faworyzowanie dzieci, co nie oznacza, że należy zawsze stosować tę samą miarę – nie będziemy tolerować niektórych zachowań u nastolatka, choć u trzylatka będą one naturalne, również przywileje i obowiązki w zależności np. od wieku czy stanu zdrowia itp. będą różne. Dzieci mają prawo do rozwijania swoich pasji, niekoniecznie obie córki muszą tańczyć w balecie, jedna z nich może wybrać piłkę nożną.
Aby wyeliminować część kłótni między rodzeństwem, warto jasno ustalić ogólne zasady obowiązujące domowników, które będą konsekwentnie przez wszystkich przestrzegane, np. nikt nikogo nie bije, nie wolno na nikogo krzyczeć, trzeba ze sobą rozmawiać itp. Gdy jednak dojdzie do konfliktu, rodzice muszą pamiętać, by wysłuchać obu stron. Każdy człowiek ma prawo do wyrażania swoich emocji. Nie można zabronić dzieciom złoszczenia się na siostrę czy brata, dbamy tylko, by złość okazywały w sposób, który nie krzywdzi nikogo. Jeżeli w danym momencie emocje są zbyt silne, by dojść do kompromisu, dobrze jest dać dzieciom czas, by ochłonęły, odpoczęły od swojego towarzystwa. Jeżeli konflikt dotyczy np. zabawki w przypadku maluszków, warto skierować ich uwagę na coś innego. Wskazane jest, aby zachęcać dzieci do poszukiwania własnych rozwiązań, niekoniecznie rodzice muszą je narzucać.
Ważne jest, by rodzice w przypadku rywalizacji dzieci wykazywali się cierpliwością i wyrozumiałością, a zaprocentuje to w przyszłości wykształceniem u dzieci kompetencji społecznych, umiejętności prowadzenia dyskusji, dochodzenia do kompromisu, ale także obrony swoich wartości, przekonań, co jest bardzo potrzebne w dorosłym życiu.
Opracowanie: Anna Szewczyk, Monika Owczarek